ΦΥΛΟ-ΜΕΤΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ…

Βασιλική Σακκά, Σάββατο 28 Νοεμβρίου 2020

Η ημερίδα του Ο.Ι.Ε.Ε με τίτλο «Φυλο-μετρώντας την Ιστορία» πραγματοποιήθηκε χάρη στη ευγενική ανταπόκριση των κυριών Έφης Αβδελά, Μαίρης Λεοντσίνη, Λήδας Παπαστεφανάκη και Κωνσταντίνας Παπακώστα, οι οποίες αφιέρωσαν άλλο ένα πολύτιμο πρωινό στην τρέλα των ψηφιακών ημερίδων, αλλά και στην ενεργό και εντυπωσιακή συμμετοχή των συναδέλφων από όλη την Ελλάδα που την παρακολούθησαν και έθεσαν ενδιαφέροντα ερωτήματα με αποτέλεσμα μια γόνιμη συζήτηση. Είμαστε ευγνώμονες προς όλες και όλους!

Ο Ο.Ι.Ε.Ε, πιστός στην καταστατική του διακήρυξη, προσπαθεί να φέρει τις σύγχρονες ακαδημαϊκές αναζητήσεις σε συνομιλία με τη σχολική πραγματικότητα. Έχουμε ανάγκη από λίγη φρεσκάδα μέσα στο ζοφερό κλίμα της επιστροφής σε ένα συντηρητικό μέλλον…Η σημερινή ημερίδα βασίζεται σε μια ιδέα της Ελένης Πατσιατζή η οποία κατάρτισε και το πρόγραμμα. Την ευχαριστούμε θερμά, όπως και τις υπεύθυνες Πολιτιστικών Προγραμμάτων των Διευθύνσεων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Γ΄και Δ΄Αθήνας, Ιωάννας Δεκατρή και Τερέζας Γιακουμάτου, οι οποίες οργάνωσαν την εκδήλωση.

«Το φύλο είναι μια σιωπηλή εσωτερική διατύπωση της πρόθεσης να γίνεις και όχι μια προκατασκευασμένη ταυτότητα ή μια καθιερωμένη ουσία» Τζούντιθ Μπάτλερ

Οι Σπουδές Φύλου – ως απόρροια του φεμινιστικού κινήματος ήδη από τη δεκαετία του 1970 – έθεσαν βασικά ζητήματα, μεταξύ άλλων, σε σχέση με εκπαίδευση, την παραγωγή και την διδασκαλία της επιστημονικής γνώσης. Στην Ελλάδα ως ακαδημαϊκό αντικείμενο εμφανίστηκαν κυρίως μετά το 2002, όταν «η δυνατότητα χρηματοδότησης από την Ε.Ε. (ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ – άξονας 4) πρόσφερε ευκαιρίες ανάπτυξης των σπουδών φύλου και ισότητας για πρώτη φορά στα ελληνικά Πανεπιστήμια «νομιμοποιώντας» το γνωστικό πεδίο στην ακαδημαϊκή κοινότητα, όπως είχε γίνει ήδη σε πολλά ευρωπαϊκά και αμερικάνικα Πανεπιστήμια από την δεκαετία του 1970» [1]. Τα ζητήματα που τέθηκαν και τα οποία αποτελούν grosso modo αντικείμενο συζήτησης στα έξι σχετικά Μ.Π.Σ. που υπάρχουν σήμερα στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι:

• Ποιοι είναι οι κυριότεροι σύγχρονοι προβληματισμοί για το φύλο στους χώρους διαφορετικών επιστημονικών κλάδων και πεδίων;
• Πώς θα κατανοήσουμε τον έμφυλο χαρακτήρα των κοινωνικών σχέσεων και ιδεολογιών σε τομείς όπως η πολιτική, η εκπαίδευση, η  οικονομία, η υγεία, η γλώσσα και η τέχνη.
• Ποια είναι τα κυριότερα θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα που θέτουν οι μελέτες για τις γυναίκες και το φύλο στην ανθρωπολογία και την ιστορία;
• Πώς διερευνούν το φύλο ως αναλυτικό εργαλείο για την πληρέστερη κατανόηση ζητημάτων που σχετίζονται με την πολιτική, την εκπαίδευση, την οικονομία, την υγεία, τον αθλητισμό, την γλώσσα και την τέχνη;
• Ποιος είναι ο αντίκτυπος των κοινωνικά κατασκευασμένων έμφυλων διαφορών και ανισοτήτων στη διαμόρφωση των επιστημονικών γνωστικών αντικειμένων, θεωριών και μεθοδολογιών;
• Πώς θα παραχθεί υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε κοινωνικά ευαίσθητους τομείς όπου διαμορφώνονται οι πολιτικές της ισότητας και του φύλου;
• Πώς θα συνδεθούν οι παρεχόμενες γνώσεις με τις διεθνείς εξελίξεις στις σχετικές επιστήμες, ερευνητικές κατευθύνσεις και ειδικότητες;[2]

Κεντρική θέση σε αυτούς τους προβληματισμούς κατέχει η εννοιολόγηση του φύλου: το φύλο ως επιτέλεση (Judith Butler) αποτελεί μια βασική αντίληψη που διατρέχει τα σχετικά προγράμματα Σπουδών Φύλου.

Οι Σπουδές Φύλου εξετάζουν, μεταξύ άλλων, αφενός τους τρόπους με τους οποίους η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος, η τέχνη και η σύγχρονη θεωρητική σκέψη καταθέτουν προβληματισμούς για την κοινωνική κατασκευή του φύλου και αφετέρου τις σχέσεις που αναπτύσσονται με τη σεξουαλικότητα, την τάξη, την εθνική ταυτότητα κλπ.

Αλλά εμείς εστιάζουμε στο σχολείο, στα Προγράμματα Σπουδών, στην εκπαίδευση την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια: εκεί που η πραγματικότητα είναι εξόχως απογοητευτική. Η ημερίδα αυτή αποτελεί μικρή συμβολή στη γνωριμία με το πολύ ενδιαφέρον αυτό πεδίο και στον προβληματισμό σχετικά με την αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού των παιδαγωγικών προσεγγίσεων και την ενίσχυση της έμφυλης οπτικής στα διάφορα διδακτικά αντικείμενα. Και επικεντρωνόμαστε στην ανυπαρξία αυτής της οπτικής – με ελάχιστες εξαιρέσεις – κυρίως στο μάθημα της Ιστορίας, όπου η γυναίκα είναι κυριολεκτικά αόρατη[3]. Και όμως: ακόμη και στις ασφυκτικές συνθήκες της Ιστορίας της Θεωρητικής Κατεύθυνσης της Γ΄τάξης Λυκείου, όπως έδειξε η Ελένη Πατσιατζή με τη διδακτική της πρόταση, μπορούμε να δημιουργήσουμε ρωγμές και χαραμάδες και να φωτίσουμε από διαφορετική οπτική τα τεκταινόμενα, συνδυάζοντας την εθνική με την ευρωπαϊκή ιστορία, με αξιοποίηση πρωτογενών και δευτερογενών ιστορικών πηγών, πολυτροπικού υλικού και μέσα από διαθεματικές δράσεις: Φυλο-μετρώντας την Ιστορία.

Υλικό από τις εισηγήσεις στην ημερίδα εδώ: https://aheg.gr/category/%cf%80%cf%81%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%ce%b7%ce%bc%ce%b5%cf%81%ce%af%ce%b4%cf%89%ce%bd/

[1] Μαρία Στρατηγάκη, «Σπουδές Φύλου και Ισότητας στα Ελληνικά Πανεπιστήμια», στο ένθετο Παιδεία και Κοινωνία: εφ. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΑΥΓΗ, τχ 1, Απρίλιος 2005 (πρόσβαση 25/11/2020)

[2] https://www.sah.aegean.gr/metaptychiakes-spoudes/pms-fylo-politismos-kai-koinonia/ (πρόσβαση 25/11/2020)

[3] Στα Προγράμματα Σπουδών Ιστορίας του 2018 έγιναν προσπάθειες για έμφυλες προσεγγίσεις σε σειρά θεμάτων. Αξίζει να δείτε τις προτεινόμενες δραστηριότητες και να αξιοποιήσετε τις προτεινόμενες ιδέες.